Skarbnica Wrażeń
Historia
SŁAWNI MIESZKAŃCY
-
Agnieszka
-
Albert Neisser
-
Anna
-
Anna von Kothen-Pless
-
August Gottfried Hoffmann
-
Beniamin Schmolck
-
Bernard Stateczny
-
Bodo Zimmermann
-
Bolko I Surowy
-
Bolko II Mały
-
Carl Friedrich von Kulmiz
-
Christoph Rudolph
-
Daniel Czepko
-
Daniel Scheps
-
Emil Krebs
-
Eugen Burkert
-
Franciszek Faber
-
Fryderyk Wilhelm Niepelt
-
Georg Lebrecht
-
Georg Leonhard Weber
-
Gustaw Becker
-
Hans Blüher
-
Hans-Jürgen von Arnim
-
Helmut James von Moltke
-
Helmut von Moltke
-
Henrietta Hancke
-
Henryk
-
Henryk von Poser
-
Jan Hoffman
-
Jan Mikulicz – Radecki
-
Jan Riedel
-
Joachim Achilles
-
Johann Christian Günther
-
Karl Gotthard Langhans
-
Karl Gottlieb Suarez
-
Kasper Ursinus Velius
-
Kurt Priemel
-
Lothar von Richthofen
-
Manfred von Richthofen
-
Maria Hochberg von Pless
-
Maria Kunitz
-
Maria von Kramsta
-
Marie Wiegmann
-
Maurycy von Strachwitz
-
Mieczysław Kozar-Słobódzki
-
Mikołaj z Jawora
-
Oscar Goldmann
-
Paul Keller
-
Przypisy
-
Richard Pfeiffer
-
Salomon Kauffmann
-
Siegmund Hahn
-
Tomasz Stolzer
-
Walter Fleger
-
Wawrzyniec Raabe
-
Wolfgang von Websky
Dołącz do nas
Sławni mieszkańcy księstwa świdnicko-jaworskiego
Do połowy XIII w. ludność Śląska była niemal wyłącznie polska. Zmieniło się to dopiero za sprawą polityki władców śląskich, którzy dążąc do przyspieszenia rozwoju gospodarczego Śląska sprowadzali osadników z zachodniej Europy z bardziej wyrobionymi formami osadniczymi. Już w pierwszej połowie XIV w. większość mieszkańców księstwa świdnicko-jaworskiego była narodowości niemieckiej. Przez napływ nowych osadników najwcześniej zniemczyła się szlachta, niemiecki był miejski patrycjat, pozostałe grupy społeczne uległy germanizacji stopniowo i w XVI w. proces ten już się zakończył w wyniku wprowadzenia języka niemieckiego do urzędów i liturgii u protestantów. Trochę polskości pozostało w miejskim plebsie, a u jezuitów ze Świdnicy można było wyspowiadać się jeszcze w języku polskim. Z 1670 r. pochodzi list cechu ze Strzegomia napisany po polsku. Jednak pomimo tych przykładów sławni mieszkańcy dawnego księstwa świdnicko-jaworskiego byli przeważnie Niemcami. Zdobyli oni rozgłos przez swą działalność polityczną, społeczną, naukową lub artystyczną. W poniższym opisie nie zabraknie naprawdę wybitnych osobistości znanych nie tylko na Śląsku, ale i poza nim. To w Świdnicy urodziła się najsłynniejsza kobieta astronom-Maria Kunitz, a w Świebodzicach został pochowany światowej sławy chirurg Jan Mikulicz-Radecki. Panią na zamku Książ była najpiękniejsza kobieta epoki edwardiańskiej-Księżna Daisy, a współtwórcą antyhitlerowskiej organizacji był Helmut James von Moltke z Krzyżowej.
Agnieszka (ok.1322-26 - 1392) – córka Leopolda I Habsburga, od 1338 r. żona księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego. Po śmierci męża w 1368 r. sprawowała rządy w księstwie.
Albert Ludwig Sigismund Neisser (1855-1916) – światowej sławy dermatolog o żydowskim pochodzeniu, urodzony w Świdnicy. Odkrył dwoinkę rzeżączki, bakterię wywołującą jedną z chorób przenoszonych drogą płciową – rzeżączkę, którą nazwano na jego cześć Neisseria gonorrhoeae.
Anna (1339-1362) – księżniczka świdnicka, córka Henryka świdnickiego (1316-24 - 1345) i bratanica Bolka II Małego. Po śmierci ojca wychowywała się na węgierskim dworze królewskim w Budzie. 27 V 1353 r. poślubiła króla czeskiego Karola IV. 9 II 1354 r. koronowana została w Akwizgranie na królową rzymską, a 5 IV 1355 r. w Rzymie na cesarzową rzymską
Anna Emilia Anhalt von Kothen-Pless (1770-1830) – filantropka i żona Jana Henryka VI Hochberga, któremu wniosła w posagu księstwo pszczyńskie. Mieszkanka zamku Książ, pochowana została w kaplicy grobowej Hochbergów przy kościele św. Mikołaja w Świebodzicach.
August Gottfried Hoffmann – wybitny rzeźbiarz, w 1728 r. osiedlił się w Świdnicy, do której przybył z Drezna. Twórca ołtarza i ambony w świdnickim Kościele Pokoju oraz wystroju snycerskiego Sali Maksymiliana w Książu, a także rzeźb na reprezentacyjnym dziedzińcu zamkowym.
Beniamin Schmolck (1672-1757) – pisarz religijny i pastor Kościoła Pokoju w Świdnicy. Napisał ok. 1180 pieśni, które do dziś śpiewane są w kościołach ewangelickich.
Bernard Stateczny (ok.1288-91–1326) – drugi syn księcia Bolka I Surowego, władca księstwa świdnickiego. W porównaniu do swojego ojca nie odgrywał wybitnej roli w polityce śląskiej. Jego żoną była Kunegunda, córka króla polskiego Władysława Łokietka.
Bodo Zimmermann (1902-1945) – ceniony grafik, który przez pewien czas mieszkał w Świdnicy, gdzie współpracował z wydawnictwem L. Heege. Autor m. in. drzeworytów przedstawiających świdnickie zabytki.
Bolko I Surowy (ok.1252-56 – 1301) – twórca księstwa świdnicko-jaworskiego, syn księcia legnickiego Bolesława II Rogatki. W 1284 r. ożenił się z Beatrycze, córką Ottona V Długiego, margrabiego brandenburskiego. W 1296 r. po śmierci swojego starszego brata Henryka V Grubego został opiekunem jego synów i objął władzę zwierzchnią nad Wrocławiem.
Bolko II Mały (1309-12-1368) – najstarszy syn Bernarda Statecznego, od 1326 r. władał księstwem świdnickim, a od 1346 r. połączonym już księstwem świdnicko-jaworskim. W 1338 r. poślubił Agnieszkę, córkę księcia Leopolda I Habsburga.
Carl Friedrich von Kulmiz (1809-1874) – przedsiębiorca urodzony w Jaworze i twórca XIX-wiecznego przemysłu Żarowa. Uczestniczył w budowie pierwszej linii kolejowej na Śląsku (1843 r.), podczas której odkrył koło Żarowa złoża kaolinu, węgla brunatnego i pirytu, co przyczyniło się do powstania kopalń ,,Silesia" i ,,Szamotownia". Wybudował gazownię i wodociągi.
Christoph Rudolph (1499-1545) – słynny w Europie matematyk urodzony w Jaworze, autor trzech książek, które stanowią ogromny wkład w rozwój matematyki. W latach 1517-1521 studiował algebrę na Uniwersytecie w Wiedniu.
Daniel Czepko (1605-1660) – wybitny mistyk i poeta. Dzieciństwo i młodość spędził w Świdnicy, gdzie jego ojciec był pastorem. Matka jego była pochodzenia polskiego. Studiował medycynę i prawo w Lipsku i Strassburgu. Do Świdnicy powrócił w 1636 r. Był autorem listu do cesarza w sprawie zezwolenia na budowę Kościoła Pokoju w Świdnicy.
Daniel Scheps (1534-1609) – lekarz miejski i kronikarz świdnickiego rodu Thommendorf. Był synem świdnickiego burmistrza. Studiował w Krakowie, Wittenberdze i Bolonii. Jego kronika stanowi cenne źródło wiedzy o dziejach Świdnicy.
Emil Krebs (1867-1930) – największy poliglota wszech czasów urodzony w Świebodzicach. W 1870 r. jego rodzina przeprowadziła się do Opoczki, gdzie jego ojciec miał warsztat ciesielski. W latach 1880-1887 uczęszczał do świdnickiego gimnazjum. Posiadał niebywały talent do nauki języków obcych. Do poziomu biegłości opanował 68 języków, a przez całe swoje życie zajmował się około 120 językami.
Eugen Burkert (1866-1922) – artysta malarz urodzony w Świdnicy. Był uczniem słynnego malarza Karkonoszy Adolfa Dresslera (1833-1881) i absolwentem szkoły sztuk pięknych we Wrocławiu. Malował głównie krajobrazy zawierające motywy śląskie. Jego obrazy znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Franciszek Faber (1497-1565) -archiwista i poeta, pochodził z Otmuchowa. Wychowanek Akademii Krakowskiej. Autor poematów Bohemia (Czechy) i Sobothus sive Silesia ( Sobótka, czyli Śląsk) będącego apoteozą Śląska. W latach 1526-1542 przebywał w Świdnicy, gdzie był pisarzem ławniczym, a od 1535 r. pisarzem miejskim.
Fryderyk Wilhelm Niepelt (1862-1936) – entomolog, mieszkał w Cierniach (dziś dzielnica Świebodzic). Zgromadził pokaźną kolekcję motyli egzotycznych, m. in. z Ameryki Południowej, Sumatry i Afryki. Jego kolekcja jest częścią zbiorów Muzeum Historii Naturalnej Uniwersytetu Wrocławskiego.
Georg Lebrecht (1874-1945) – artysta malarz urodzony w Świdnicy. Studiował w akademii malarskiej w Stuttgarcie. W 1938 r. został profesorem. Malował pejzaże, sceny myśliwskie i batalistyczne.
Georg Leonhard Weber (ok.1670-1732) – pochodzący z Czech rzeźbiarz, który w 1698 r. osiedlił się w Świdnicy. Przez pewien czas współpracował z Janem Riedlem przy wystroju kościoła farnego w Świdnicy, gdzie zasłynął jako twórca prospektu organowego (tzw. Niebiańska Orkiestra) i figur świętych na filarach nawy głównej.
Gustaw Becker (1819-1885) - twórca świebodzickich fabryk zegarków. Praktykował u najlepszych zegarmistrzów w Europie. Był uczniem wybitnego mistrza wiedeńskiego Phillipa Happachera. W 1847 r. założył warsztat zegarmistrzowski produkujący zegary, który w 1850 r. przekształcił się w fabrykę zegarów.
Hans Blüher (1888-1955) - pseudonim Artur Zelvenkamp, pisarz i filozof urodzony w Świebodzicach. W młodości mieszkał w Steglitz pod Berlinem, gdzie w 1902 r. wstąpił do ruchu młodzieżowego Wandervogel (,,Wędrowne ptaki") o nacjonalistycznym charakterze. To właśnie od tego ruchu naziści przejęli pozdrowienie z podniesioną ręką oraz tytuł führera.
Hans-Jürgen von Arnim (1889-1969) – od 1938 do połowy 1939 r. był komendantem garnizonu w Świdnicy, gdzie mieszkał w willi przy ul. A. Mickiewicza 11. W 1943 r. w randze pułkownika został, po odwołaniu Erwina Rommla, naczelnym dowódcą Afrikakorps
Helmut James von Moltke (1907-1945) – prawnik, pochodził z hrabiowskiej rodziny i urodził się w Krzyżowej, ośrodku antyfaszystowskiej organizacji nazwanej Krąg z Krzyżowej, której był współtwórcą.
Helmut Karl Bernhard von Moltke (1800-1891) – hrabia i feldmarszałek pruski, reformator armii pruskiej, a potem niemieckiej. Dowodził m. in. w bitwie pod Sadową i Sedanem. Od 1867 r. mieszkał w Krzyżowej k. Świdnicy
Henrietta Wilhelmina Hancke (1785-1862) – pisarka urodzona w Jaworze. W 1805 r. wyszła za mąż za znacznie starszego pastora Hanke z Dyhernfurtu, z którym miała 6 dzieci. Po śmierci męża w 1819 r. powróciła do Jawora i zamieszkała w domu swoich rodziców (Rynek 24).
Henryk (1292-96 - 1346) – książę jaworski, trzeci syn Bolka I Surowego. Od 1312 r. samodzielnie władał księstwem jaworskim, wydzielonym mu przez brata Bernarda Statecznego. W 1316 r. poślubił Agnieszkę (1305-1337), córkę króla czeskiego Wacława II
Henryk von Poser (1599-1661) – geograf i podróżnik, nauki pobierał w Świdnicy. W latach 1621-1624 odbył i opisał podróż do Persji i Indii.
Jan Hoffman (ok.1375-1451) – urodził się w Świdnicy, profesor uczelni praskiej, później rektor uniwersytetu w Lipsku. W 1409 r. jako pierwszy wystąpił z postulatem utworzenia uniwersytetu we Wrocławiu, co nastąpiło dopiero w 1702 r. Zmarł jako biskup miśnieński.
Jan Mikulicz – Radecki (1850-1905) - światowej sławy chirurg, który ostatnie dziesięć lat swojego życia spędził w Świebodzicach. Studiował medycynę na uniwersytecie w Wiedniu. Związany z uniwersytetami w Krakowie, Królewcu i Wrocławiu.
Jan Riedel (1654-1736) – rzeźbiarz związany ze Świdnicą. Po odbyciu studiów we Włoszech i Paryżu, wstąpił do zakonu jezuitów w Brnie. W 1692 r. rozpoczął barokizację wystroju kościoła św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy, gdzie stworzył własny warsztat i wprowadził cechy francuskie do śląskiego baroku.
Joachim Achilles (ok. 1500-1555) - najwybitniejszy lekarz i aptekarz śląskiego odrodzenia pochodzący z Argen (południowa Szwabia). Mieszkał w Świdnicy od ok. 1523 do ok. 1534 r. i w latach 1543-1555, gdzie pełnił funkcję pierwszego fizyka, czyli lekarza miejskiego. Jako fizyk współpracował z urzędem jałmużniczym, leczył ubogich chorych, sprawował nadzór nad szpitalami i aptekami, stanem sanitarnym miasta, nadzorował porządek w miejscach publicznych, grzebanie zmarłych, kontrolował warunki sprzedaży żywności.
Johann Christian Günther (1695-1723) – najwybitniejszy niemiecki poeta I poł. XVIII w. Urodził się w Strzegomiu, w latach 1710-1715 uczęszczał do świdnickiego liceum ewangelickiego. W Świdnicy mieszkała jego wielka miłość, starsza od niego o 6 lat, Magdalena Leonora Jachmann, której poświęcił swe najpiękniejsze liryki. Studiował w Wittenberdze, Lipsku i Jenie.
Karl Gotthard Langhans (1732-1808) – architekt i budowniczy urodzony w Kamiennej Górze. W latach 1737-1753 mieszkał w Świdnicy w domu przy ul. Kościelnej 20. Uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli wczesnego klasycyzmu w architekturze Prus.
Karl Gottlieb Suarez (1746-1798) – prawnik urodzony w Świdnicy. Twórca Ogólnego prawa krajowego państw pruskich (Allgemeines preuischen Landrecht), które obowiązywało prawie przez cały XVIII w.
Kasper Ursinus Velius (Bernhardi) (1493-1539) – poeta urodzony w Świdnicy. Wychował się i studiował w Krakowie. Był posłem w Rzymie i przez pewien czas wychowawcą późniejszego cesarza Maksymiliana II.
Kurt Priemel (1880-1959) – urodził się w Świebodzicach. Zabiegał o przetrwanie ginących gatunków zwierząt, m. in. żubra. Studiował we Wrocławiu i Brnie zoologię, paleontologię, geologię i chemię. W latach 1908-1938 był dyrektorem we frankfurckim ogrodzie zoologicznym.
Lothar von Richthofen (1894-1922) – pilot i młodszy brat słynnego ,,Czerwonego Barona". Zginął w wypadku w pobliżu Hamburga pilotując samolot pocztowy. Został pochowany na zlikwidowanym dziś cmentarzu garnizonowym w Świdnicy przy ul. Armii Krajowej.
Manfred von Richthofen (1892-1918) – słynny pilot z okresu I wojny światowej, nazywany ,,Czerwonym Baronem". W 1901 r. wraz z rodzicami przeniósł się z Kleinburga, obecnie Borek – dzielnica Wrocławia, do Świdnicy, gdzie zamieszkał w willi przy ul. W. Sikorskiego 19. W czasie wojny zestrzelił w sumie 80 samolotów nieprzyjaciela- najwięcej spośród wszystkich pilotów.
Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless, urodziła się jako Mary-Theresa Olivia Cornwallis-West, nazywana Księżną Daisy (1873-1943) – pochodziła z niezbyt zamożnej szlachty angielskiej. W wieku 18 lat wyszła za mąż za starszego od siebie o 12 lat księcia pszczyńskiego Jana Henryka XV Hochberga, właściciela m. in. zamku Książ.
Maria Kunitz (1610-1664) – światowej sławy kobieta astronom urodziła się w Świdnicy i mieszkała w kamienicy Pod Złotym Chłopkiem (Rynek 8). Ze Świdnicy przeniosła się do Byczyny, a potem do Łubnic. W 1650 r. wydała tablice astronomiczne Urania propitia (Życzliwa Urania) będące uzupełnieniem i uproszczeniem tablic rudolfińskich Jana Keplera.
Maria von Kramsta (1843-1923) – znana z działalności społecznej i dobroczynnej, fundatorka kościołów, szkół i przytułków z okolic Strzegomia i Świebodzic. Członkowie jej rodziny byli właścicielami zakładów tkackich w Świebodzicach, fabryki maszyn budowlanych, wykańczalni, krochmalni oraz przędzalni lnu w Bolkowie i Marciszowie.
Marie Elisabeth Wiegmann (1826-1893) – malarka urodzona w Srebrnej Górze. Od 1841 r. uczyła się malarstwa u H. Stilke i C. Sohna w Düsseldorfie. Studia kontynuowała podczas podróży do Holandii, Anglii i Włoch. Uprawiała malarstwo historyczne i portretowe.
Maurycy von Strachwitz (1822-1847) – ceniony poeta epoki romantyzmu. W 1841 r. zdał egzamin dojrzałości w ewangelickim gimnazjum w Świdnicy. W 38 lat po śmierci jego prochy zostały złożone w rodzinnej krypcie w podziemiach kościoła pw. św. Barbary w Stoszowicach
Mieczysław Kozar-Słobódzki (1884-1965) – autor muzyki do popularnych pieśni: Rozkwitły pąki białych róż, Maszerują strzelcy, maszerują, Bajki, Wizja szyldwacha. Walczył w Pierwszej Brygadzie Legionów Józefa Piłsudskiego i dosłużył się stopnia majora.
Mikołaj z Jawora (1355-1435) – urodził się w Jaworze, profesor i rektor uniwersytetów w Heidelbergu i Pradze. Razem z Mikołajem z Legnicy uważany jest za propagatora idei prehusyckich śląskich reformatorów religijnych. W 1405 r. napisał traktat De superstitionibus (O zabobonach).
Oscar Goldmann – właściciel znanej świdnickiej firmy handlowej zajmującej się detaliczną i hurtową sprzedażą artykułów żywnościowych na całym Dolnym Śląsku. Firma założona została w 1879 r. przez ojca Oscara Goldmanna.
Paul Keller (1873-1932) – słynny powieściopisarz tworzący w duchu neoromantyzmu, urodzony w Milikowicach k. Świdnicy. W latach 1894-1896 był nauczycielem preparandy (szkoły przygotowującej do nauki w seminarium nauczycielskim) w Świdnicy. Akcja jednej z jego powieści toczy się na zamku Grodno.
Na podstawie:
- Biogram Carla Friedricha von Kulmiz, www.wikipedia.pl, 14.10.2010.
- Biogram Christopha Rudolpha, www.geometry.net, 14.10.2010.
- Biogram Henrietty Wilhelminy Hancke, www.ksiestwojaworskie.ngo.org.pl, 14.10.2010.
- Biogram Marie Elisabeth Wiegmann, www.wikipedia.de, 14.10.2010.
- Dzieje Świdnicy w datach, wyd. Muzeum Dawnego Kupiectwa, Świdnica 2009.
- Genealogia Piastów świdnicko-jaworskich, http://www.tygodnikswidnicki.com.pl, 28.08.2010.
- Grzywacz F., Jawor, Legnica 1999.
- Hennig M., Strzegom. Historia i współczesność, Warszawa 1992.
- Nawrocki E., Z dziejów Świdnicy, Świdnica 1998.
- Świdnica. Zarys monografii miasta, pod red. W. Korty, Wrocław-Świdnica 1995.
- Wietrzyński R., Nieznana Historia Świebodzic, Świebodzice 2010.
Richard Pfeiffer (1858-1945) – lekarz, przez pewien czas uczeń świdnickiego gimnazjum. Był asystentem i współpracownikiem odkrywcy prątka gruźlicy, doktora Roberta Kocha. Profesor medycyny w Królewcu i Wrocławiu.
Salomon Kauffmann (1824-1900) – przemysłowiec urodzony w Świdnicy. Jego ojcem był Meyer Kauffmann (1796-1871), który założył w Świdnicy zakład włókienniczy. Od 1839 r. Salomon pracował w firmie ojca, ale już od 1841 r. kierował filią firmy we Wrocławiu. W 1852 r. wybudował w Jedlinie Zdroju i w innych miastach śląskich zakłady włókiennicze.
Siegmund Hahn (1664-1742) – syn pastora Kościoła Pokoju w Świdnicy. Zasłynął jako pionier wodolecznictwa. Był przybocznym lekarzem, syna króla polskiego, Jakuba Sobieskiego w Oławie.
Tomasz Stolzer (ok.1470-1526) – utalentowany muzyk urodzony w Świdnicy. Był uczniem działającego w Krakowie kompozytora Henryka Fincka, a od 1522 r. nadwornym kompozytorem króla Węgier i Czech, Ludwika Jagiellończyka.
Walter Fleger – urodził się w 1934 w Świebodzicach. Współcześnie żyjący pisarz niemiecki, oficer zawodowy Narodowej Armii Ludowej w byłej NRD oraz członek Związku Niemieckich Pisarzy. Autor powieści: Gdy haubice strzelają (1960), Dowódca pułku (1971), Śmiałek (1975), Koci skok (1976), Szarfa (1976), Nie ma ziemi niczyjej (1980), Jedyne życie (1987), Moja podróż nad Mozelę (1993), Pod pętlą (2003).
Wawrzyniec Raabe (Laurentius Corvinus – Wawrzyniec Korwin) (1465-1527) – wybitny śląski humanista, pochodził ze Środy Śląskiej, przejściowo związany ze Świdnicą, Wrocławiem i Toruniem. Po ukończeniu studiów w Krakowie był wykładowcą literatury antycznej. W latach 1493-1497 przebywał w Świdnicy, gdzie pełnił funkcję rektora szkoły parafialnej i pisarza miejskiego.
Wolfgang von Websky (1895-1992)– artysta malarz, uczeń gimnazjum w Świdnicy. Jego rodzina posiadała m. in. majątek w Makowicach koło Świdnicy. Studiował we Wrocławiu i w Berlinie. Od stycznia do kwietnia 1945 r. był komendantem wojennym Świdnicy.
Atrakcje turystyczne
Restauracje
Hotele
